Đồ gốm Phổ Khánh

Mô tả

Nằm cách TP.Quảng Ngãi 49 km về phía nam, có một làng gốm đã xuất hiện từ rất lâu đời. Trải qua nhiều thăng trầm, hiện nay, làng gốm Phổ Khánh đã thay đổi diện mạo và tiếp tục phát triển.

Làng gốm Phổ Khánh (xã Phổ Khánh, TX.Đức Phổ, tỉnh Quảng Ngãi) đã xuất hiện cách đây rất lâu. Theo nhiều người “có nghề” trong vùng kể lại, từ thời nhà Nguyễn, nghề gốm ở đây đã manh nha. Rồi dần dà, trong lòng Phổ Khánh, nhà nào cũng có hình ảnh chiếc nồi đất trước sân. Chiều xuống, khói lam từ lò nung gốm ôm lấy khung trời quê Phổ Khánh.

Gốm Phổ Khánh hoàn toàn là gốm mộc, không hề sử dụng một loại nước men nào cả. Nhưng từ thời sơ khai, nồi đất Phổ Khánh đã được tiêu thụ tại nhiều địa phương khác ở Trung bộ. Dù rằng khi ấy, giao thông không thuận lợi, vận chuyển chủ yếu bằng xuồng ghe. Sau 1975, gốm Phổ Khánh đã độc tôn tại phía nam tỉnh Quảng Ngãi.

Kho gốm ở làng nghề này không bao giờ để trống. Lái buôn từ hai đầu nam, bắc nườm nượp đổ về mua gốm. Người thợ quần quật, lò gốm nổi lửa liên tục. Việc buôn bán diễn ra nhộn nhịp. Nhiều thế hệ người ở đây mưu sinh và lớn lên từ đất.

Nhưng khi đất về tay nông dân, người ta sợ đào lấy đất sét làm gốm sẽ ảnh hưởng đến việc gieo trồng. Do đó nguồn nguyên liệu làm gốm trở nên khan hiếm. Vì đất làm gốm phải là loại đất không lẫn cát, sạn. Mà về sau, chỉ có Mộ Đức, sông Vệ đáp ứng được. Cộng thêm việc đồ nhựa, đồ inox… “hất cẳng” đồ gốm, nên đồ gốm không còn được ưa chuộng như trước nữa.

Không sống được bằng nghề gốm, nhiều người dân nơi đây đã bỏ làng vào phố mưu sinh. Chỉ còn một vài hộ mặn nồng và cố gắng “hô hấp nhân tạo” cho nghề truyền thống (giữ cho nghề gốm tại đây không bị mai một). Nhưng vẫn bế tắc.

Thời bao cấp qua đi, khách sạn, nhà hàng… lên nhiều như nấm sau mưa. Người chủ, khách hàng bỗng ưa những món ăn nấu trong chiếc nồi đất. Cộng thêm việc những món đặc sản Quảng Ngãi, đặc biệt là cá bống kho tiêu thì phải cần sự “cộng tác” của chiếc nồi đất. Họ nhận ra, cơm nấu bằng nồi điện không ngon bằng trong niêu. Và món bánh xèo dùng khuôn đất mới là “đệ nhất”. Và ai nấy đều quen với việc sắc thuốc bằng ấm đất, vàng phải khò bằng nồi đất… Chính vì thế họ đã trở lại đặt hàng. Nhưng lại một vấn đề khác xuất hiện. Khi làng gốm có cơ hội trở lại thời kỳ vàng son, lò gốm lại thiếu bàn tay người thợ.